پیر در عرفان اسلامی از قرن دوم تا هفتم و مقایسه آن با صدیق در مکتب حسیدی یهود

حسیدیسم، فرقه‎ای عرفانی در دین یهود است که در نیمه دوم قرن 18 میلادی در اروپای شرقی رایج شد و تا عصر حاضر به طول انجامیده است. بنیانگذار این جنبش اسرائیل بن‎الیعذر معروف به "بشت" به معنای استاد نام نیکو است که بعل شم طوو خلاصه لقب وی می‎باشد. بشت در حالیکه خود پذیرای عرفان قباله بود و حتی بسیاری از آموزه‎ها و تعالیم مکتب‎اش نیز متأثر از سنت‎های قباله بود ، اما از یهودیان می‎خواست حتماً آداب و اعمال مذهب یهود را به جا آورند. با این حال مسیر مذهبی وی که در واقع هسته مرکزی عرفان حسیدیسم شد روش نوینی در پرستش خدا بود که در آن هر فرد چه آموزش دیده و چه بیسواد می‎توانست از طریق لذت و شادی به قرب خدا برسد. بیان احساسات مذهبی با فعالیت‎هایی چون موزیک، رقص، افسانه‎سرایی و داستان‎گویی خصوصاً تأکید بر نقش شفاعت و میانجی‎گری «صدیق» که اولین بار توسط "داو بائر" شاگرد بشت مطرح شد از آموزه‎های مهم این مکتب است. صدیق در این مکتب، برای پیروانش چون تورات زنده عمل می‎کند، اوکسی است که واسطه فیض الهی است و به جای شاگردانش با خدا ارتباط برقرار کرده و آنها را به درجات بالای معنوی هدایت می‎کند. در اسلام نیز از قرن دوم هجری به بعد چند جریان اصیل و دوران‎ساز در بین مسلمانان رایج شد که هدف تمامی این جریانات معرفت و شناخت و وصول به حق تعالی بود. هر یک از این جریانات برای وصول به اهداف خویش دارای عقاید و مسلک و آموزه‎های خاص خویش بودند اما آنچه در تمامی این جریانات اهمیت محوری داشت نیازمندی سالک به مرشد در امر سلوک عرفانی است. مرشد در این مکاتب به اسامی مختلفی چون پیر، ولی، شیخ، قطب و دلیل راه نامیده می‎شد. او کسی است که در سلوک عرفانی تجربه و علم کافی دارد مسیر طریقت را به درستی پیموده و به حق نیز واصل شده است؛ لذا وی با دستگیری از سالک او را به سر منزل مقصود می‎رساند. به‎طور کلی می‎توان گفت که پیر در سلوک عرفان اسلامی و صدیق در جریان عرفانی حسیدیسم دارای نقش و جایگاه محوری می‎باشند. واژگان کلیدی: مکتب حسیدی، صدّیق، عرفان اسلامی ،پیر، ولی و قطب.